Onvertaalbaar?

Zag op de Duitse televisie de film Heimat ist kein Ort passeren. Wat een mooie titel! Heimat is een prachtig, maar exclusief Duits woord. Thuis is geen plaats lijkt een afdoende vertaling, maar die kan ook pejoratief begrepen worden: dat er geen plaats is. Onvertaalbaar?

Dit geheel terzijde

Vandaag de dag is zowat iedereen vertrouwd met het Engels. Voor eerdere generaties gold dat niet. Mijn oma bijvoorbeeld noemde (daar moest ik aan denken toen ik deze oude advertentie zag) Blue Band altijd Bleu Band (hoor: bánd). Ze hield ook van 7Up, maar zei daar altijd ZevenUp tegen….

Naar Berchtesgaden

De treinrit in Beieren van Freilassing naar Berchtesgaden behoort beslist tot de mooiere in Europa. Kijk maar: https://www.youtube.com/watch?v=-Sci_eEvfy8

Rudy's voorkeur

In zijn boek De onmogelijke liefde heeft Rudy Kousbroek zaliger het over muziek die op uitvaarten te horen is: “Voor die eenmalige gelegenheid heb ik ook wensen. Ik zou dan Abide with me willen horen, in de uitvoering die ik op een oude 78-toerenplaat heb, gezongen door de dunne stemmen van twee Britse dametjes, Dame Olive Kline en Miss Elsie Baker, ‘English Duet with Orchestra’, H.M.V. B522. Bij de eerste woorden lopen de rillingen mij al over de rug: ‘…Fast falls the eventide. The darkness deepens, Lord with me abide’ – en dan komen de onvergetelijke regels: ‘Swift to its close ebbs out life’s little day; Earth’s joys grow dim, its glories passed away; Change and decay in all around I see; Oh Thou who changest not, abide with me.’ Waar ligt de verborgen bron van ontroering?” Natuurlijk kende ik Abide with me, maar de uitvoering waarover Kousbroek het heeft niet. Zou het wereldwijde web haar reeds op voorraad hebben? Jawel hoor. Ze is uit 1914:

https://www.youtube.com/watch?v=BupkTmkuIiM

Contrast

Welk een fascinerend contrast toch tussen die blootgelegde oude stadswal en de moderne gebouwen langs de Italiëlei. De werkzaamheden in het kader van De Knip vorderen gestaag.

Shama

In het reptielenhuis in de Zoo wonen tussen de schildpadden en hagedissen ook vogels. Ik werd er prachtig toegezongen door de Shamalijster (Shama à croupion blanc voor de Franstaligen, Shamadrossel voor de Duitstaligen, White-rumped shama voor de Engelstaligen en Copsychus malabaricus voor iedereen). Welk een beeldschoon vogeltje.

Mooie lettertypes (70)

Verzamelobjecten, ook

Wapens waren in de Groote Oorlog niet alleen instrumenten om tegenstanders te elimineren, maar ook heuse verzamelobjecten: zie in nummer 47 van de Illustrierter Kriegs Kurier hoe de Duitsers gave exemplaren van machinegeweren van Belgische, Engelse, Franse en Russische makelij tentoonstelden in het Berliner Zeughaus.

Zingende ijscoman

Het NOS Journaal lijkt steeds meer op een jeugdjournaal voor volwassenen. Ongelooflijk hoe je wordt toegesproken alsof je een halve imbeciel bent. Het viel mensen reeds eerder op dat het programma niet overloopt van kwaliteit. Al meer dan veertig jaar geleden meende Gerrit Komrij: “Het NOS Journaal wordt gemaakt door met zichzelf tevreden leden van een gezelligheidsvereniging. Het is het meest zwakzinnige journaal ter wereld. Ze zijn er als de kippen bij als het om dorpsnieuws gaat. Onderweg nemen ze natuurlijk nog een flinke file mee, een portie zomerweer en een zingende ijscoman.”

Momentopname

De nabije cultuurdragers zijn momenteel Polumetis – Verzen 1934-1968 van Saint-Rémy, Amator van Krzystof Kieslowski, de Lamentations of Jeremiah the Prophet van Giovanni Pierluigi Palestrina door Pro Cantione Antiqua onder leiding van Bruno Turner en Ici nous sommes van Richard Foqué.

Opperhoofd

Bij het woord opperhoofd denk ik aan leiders van indianenstammen als Apachen, Comanches en Sioux. Niet aan een bisschop….

Uit de kast (LXVII): Werner Spillemaeckers

Eens in de maand ga ik voor deze rubriek met de ogen dicht voor mijn poëziekast staan om daar een willekeurige bundel uit te nemen. Deze keer Fuga magister van Werner Spillemaeckers  (Yang Poëziereeks, Gent, 1970), waaruit ik op bladzijde 22 het Mara-meisje opensloeg:

meisje met je gelaagde glimlach

streep-streep ijdel

het jeukt in je okselkrater

en je haar is prachtig

en waterachtig

wanneer de katers in je

zoete liezen bijten

vergeet het dan niet

vergeet niet te lispelen

en pareltjes te pissen van

verrukking want wij varen allen

er dan wel bij

Oude wijsheid

Ochtendrood, water in de sloot. Het klopte weer. Ik dacht lang dat het een volkswijsheid was, maar Jezus had het er (cf. Matteüs 16:2-3) al over. Daarin zegt hij ook nog: “De verschijnselen van de hemel weet u te beoordelen, maar met de tekenen der tijden kunt u dat niet.” Tot zover dit Gemengd Bericht.

Gelukkig nieuwjaar

Het beste systeem

Kwam in mijn archief Hollands Diep weer eens tegen. Wat een geweldig tijdschrift was dat toch. Het is de facto ten onder gegaan aan zijn eigen succes vermits de landelijke dagbladen het idee pikten en overgingen tot weekend- en culturele bijlagen. Toen het blad over de kop ging heb ik alles laten inbinden. In het eerste nummer staat een dubbelinterview met Gerard Reve en Simon Carmiggelt. Reve weet me regelmatig een schaterlach te ontlokken. Bedenk dat dit verscheen onder het regime van Joop den Uyl. Op de vraag wat het beste politieke systeem voor een schrijver is antwoordde hij: “Ik dacht dat het beste een min of meer liberaal-kapitalistisch systeem is, waarin die mensen die de medemens gelukkig willen maken, zo min mogelijk kansen krijgen.”

Ergens langer

Ter gelegenheid van de jaarwisseling 2017/2018 maakten Ron Scherpenisse en ik voor Bob Bakker Makelaardij in Bergen op Zoom het boekje Ergens langer. Ron zorgde voor de tekeningen, het ontwerp en de productie (de bundels zijn handgemaakt), ik voor titel en gedicht. Uiteraard signeerden we onze exemplaren. Ergens langer is onze zoveelste coproductie in wat ondertussen een heuse traditie mag heten: http://beversenscherpenisse.blogspot.be/

Op dezelfde dag dat ik Ergens langer in handen kreeg bereikten me de eerste exemplaren van OverBuren – Poëzie tussen de grenspalen 269 en 369. Het overkwam me nog nooit dat ik op één en dezelfde dag van twee nieuwe uitgaven de eerste exemplaren binnen kreeg. Voor de bloemlezing OverBuren verzamelde ik gedichten over alle dorpen, gehuchtjes, nederzettingen en stadjes op de grens tussen West-, Oost- en Zeeuws-Vlaanderen.

Zuinig

Het Nederlandse gruttersbedrijf De Gruyter (waar ik overigens mijn eerste vakantiebaantje had) heette eigenlijk De Gruijter. In de jaren dertig van de vorige eeuw voerde de directie in volle crisis de i-grec in omdat dat een transformator scheelde bij de neonbelettering op winkelpuien….

Leuke woorden

Boelin, hoofdafsluiter, klokspijs, musking, omboeren, stafhouder, tingelgal, voorboezem, zeng.

Piempaljoentje

Ach, wat een schattig woord: piempaljoentje. West-Vlamingen noemen een lieveheersbeestje e piempaljoentje. Eerder viel het me op dat lieveheersbeestjes niet overal naar Onze Lieve Heer verwijzen. Duits- en Engelstaligen denken bij het diertje eerder aan Onze Lieve Vrouw, getuige Marienkäfer en ladybird. En de Spaanstaligen denken aan Onze Lieve Heer noch aan Onze Lieve Vrouw, maar aan de Heilige Antonius: zij noemen het diertje maraquita de San Anton.

Schildering

Ik zag hem eigenlijk aan boord al beslopen worden door de muzen. Ons tochtje over de Schelde naar Hemiksem inspireerde Hans Mellendijk, zoveel moge duidelijk zijn:

https://smelsslems.blogspot.be/2017/12/antwerpen-herbezocht.html7

Black is black

De meeste autobezitters schijnen het liefst in een donkergrijze of zwarte wagen te rijden. Ik wil het geloven als ik zomaar een willekeurige hoek van de parkeergarage onder de Groenplaats aanschouw….

Zalig Kerstmis

Führerstandsmitfahrt

Ook een erg mooi traject dat dankzij de Führerstandsmitfahrt gewoon voor uw scherm te volgen is, is dat van Eberbach naar Heidelberg:

https://www.youtube.com/watch?v=_q4ne69OwsQ

Triestig

FC Vurste-Semmerzake uit Derde Provinciale gaat het bijltje er bij neer gooien. Er komt geen hond meer kijken, terwijl de ploeg nochtans goed draait. Volgens de voorzitter kunnen ze amper een week de elektriciteit betalen van de 29 toeschouwers die 5 euro entree betalen. Spijtig. Er is steeds meer voetbal op televisie, waardoor bijna niemand meer langs de amateurvelden komt staan. Eerder verdwenen al clubs met fraaie namen als Racing Overboelare en FC Zwartberg. Het laatste decennium haakten al meer dan honderd amateurclubs af omdat er te weinig volk op komt dagen. Ik vind dat een triestige ontwikkeling. Overigens lopen ook grote stadions (zoals dat op deze foto, door mijn neef Maarten in Moskou gemaakt) lang niet altijd vol….

Quasi onzichtbaar

Je moet in deze weersomstandigheden moeite doen om de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal te ontwaren, maar ze staat er toch echt nog steeds hoor….

Tureluurs

Wat een knus gezelschapje vormen deze tureluurs. Aardige ontspannen vogels, die dan ook niets te maken hebben met de uitdrukking ergens tureluurs van worden. Die heeft de wortels naar het schijnt in de Oudfranse roman Aucassin et Nicolette die zich afspeelt in het land Torelore, waar alles verkeerd gaat. Er schijnt in het Frans ook een gezegde perdre son turelu bestaan te hebben.

Mooie lettertypes (69)

De eerste taalcursus

De geboorteplaats van de integratiecursussen was Siena. Daar werd in 1588 de eerste taalcursus voor vreemdelingen gegeven: Italiaans voor de Duitsers die zich daar vestigden. Tot zover dit Gemengd Bericht.

Beginneling

Schoot weer in de lach toen ik deze karikatuur van Gummbah tegenkwam in mijn archief. Dat is nou echt komische humor….

1958

Onze eigen familiealbums ken ik natuurlijk goed. Des te verrassender is dus soms een foto die je wel kunt duiden maar nooit eerder zag. Deze komt uit het album van Ome Ko, die ons gezinnetje fotografeerde in 1958. Ik dacht eerst dat mijn broertje Peter bewonderend naar mij keek, maar nadere beschouwing leert dat hij gefascineerd was door de hand van ons ma. Pa en ik keken vriendelijk naar respectievelijk zwager en oom.

Een beetje verliefd

Reptielen vormen een klasse waarnaar in de Zoo niet direct mijn warmste interesse uitgaat, maar deze keer bleef ik belangstellend staan bij een koppeltje neushoornleguanen (Cylcura cornuta) aan wie ik emoties die ik niet associeer met dergelijke beesten meende af te kunnen lezen: ze lijken tevreden en elkaar genegen, welhaast een beetje verliefd….

Schuddebuiken

Na een halve minuut spelen had Paja Samardzic een zo schitterend op maat gesneden voorzet ontworpen, dat Kindvall de bal alleen maar hoefde op te vangen en in te schieten. Maar dat wil nog niet zeggen dat er een doelpunt kwam, want het Noodlot stond op datzelfde moment te schuddebuiken van het lachen en dreef de bal tegen de lat. Van Haneghem [sic] ving het ronde ding echter op en soejangde hard in de touwen (1-0). Zo schrijven ze niet meer. Blader in het eerste Jaarboek Feyenoord, over het seizoen 1968-1969. Het ging over de wedstrijd Feyenoord-DWS, die op 25 augustus 1968 in 3-0 eindigde.

Geschrapte Frederik

Naar Frederik van Eeden werd in 1990 op Linkeroever een premetrostation genoemd. Hij was een Nederlandse schrijver en dus hoor je zijn van met kleine letter te schrijven. In Vlaanderen echter heet je Van. Er werd herhaaldelijk (vermoedelijk door mensen die geen belangstelling voor literatuur hebben) geklaagd dat het station van naam moest veranderen: geen Frederik van Eeden, maar Frederik Van Eeden. Vijf jaar geleden werd de kwestie, mooi op z’n Belgisch, opgelost: er werd besloten om de voornaam Frederik officieel te laten vallen waardoor de kleine v voortaan groot geschreven staat.

Treffend

Omdat ze zo treffend is nog eens deze originele culinaire verbeelding die mijn kameraad Hans Mellendijk maakte van de Brexit.

Leuke woorden

Hemelgeit, koelak, loereman, mallemok, olivijn, pirog, strabender, upselen, worplengte, zwenkarm.

Verwant

Een erg fascinerend woord vond ik toen ik als klein manneke voluptueuze sprookjesboeken verslond al struikrover. Datzelfde gold kreupelhout. Ik vind het ook in deze 21^ste eeuw nog immer verwante woorden.

Neige

De eerste echte sneeuw van deze winter! Die belet mensen niet gewoon naar hun zondagse Vogelenmarkt af te zakken. Heb al een half uurtje Tombe la neige van Adamo in mijn hoofd….

Foutje

Op de verpakkingsafdeling in de fabriek heeft iemand niet goed op staan of zitten letten: achterlicht wordt netjes in de drie landstalen vermeld, en ook het plaatje klopt (ter vergelijking: rechts ligt een achterlicht zoals het hoort) maar er zit toch écht een vóórlicht in de verpakking. Niet altijd geloven wat er op de verpakking staat, dus….

Geluk

In sommige sporten kun je behoorlijk pech (of geluk, het is maar van wiens kant uit je het bekijkt) hebben door omstandigheden van buitenaf. Daar moest ik aan denken bij deze foto op de blog van Max Dohle. Some guys have all the luck noemde hij die….

Vogelogen

Dat een likdoorn ook wel eksteroog heet weet iedereen. De pijnlijke plek wordt zo genoemd vanwege de gelijkenis met het oog van een vogel. Het is verrassend dat dit in andere talen ook zo is, maar wel dikwijls naar dat van een ándere vogel : Hühnerauge of Krähenauge in het Duits, oeil-de-perdrix in het Frans en occhio pollino in het Italiaans. Kip, kraai, patrijs en kalkoen dus. Frappant, niet? In het Pools is het met oko sroka óók eksteroog.

Wereldbeeld

Deze cartoon stamt uit de tijd dat Ronald Reagan president was van de Verenigde Staten van Noord-Amerika, maar ik maak me sterk dat nog heel veel inwoners van het land (zijn huidige opvolger, in wiens ogen Israël nóg groter is, voorop) een wereldbeeld hebben dat grotendeels met het zijne overeenkomt….

Eenvoudig doch voedzaam

Meer moet dat voor een eenvoudige doch voedzame maaltijd soms niet zijn: een  kippenchipolata met verse spruitjes. 

Naar buiten

Wanneer ik (en dat is altijd aangenaam) West-Vlaamse dichtersvrienden tref heb ik altijd net wat meer spreektijd met Patrick Cornillie vermits wij de enige twee zijn die nog wel eens het vuur in sigaar of sigaret durven steken. En daartoe dient men zich anno vandaag de dag naar buiten te begeven. Hier staan we op het expliciet zo geheten Rokersterras van de Stadsschouwburg in Sint-Niklaas, waar we de voorstelling van Turbulenties! (de jongste bundel van collega Frank Pollet) bijwoonden. Die Ricard-parasol doet iets anders vermoeden, maar het was er steenkoud….

Propaganda

Een beetje propaganda voor het 10-jarige Fleurs du mal en voor mijn Overvloed, het eerste Fantom Ebook van de Tilburgse uitgeverij Art Brut Digital Editions. Overvloed is gratis te downloaden:

http://fleursdumal.nl/mag/een-nieuwe-reeks-digitale-publicaties-van-fleursdumal-nl-fantom-ebooks

Dubbeltalent

Sir Isaac Newton was niet alleen een briljant wiskundige, maar ook de uitvinder van het kattenluikje! Tot zover dit Gemengd Bericht.

Uit de kast (LXVI): Tony Rombouts

Eens in de maand ga ik voor deze rubriek met de ogen dicht voor mijn poëziekast staan om daar een willekeurige bundel uit te nemen. Deze keer De Witte Wandelaar (Gedichten 1960-2000) van Tony Rombouts  (Berghmans Uitgevers, Antwerpen, 2001), waaruit ik op bladzijde 127 het derde gedicht uit de reeks Les demoiselles de la mer opensloeg:

En taterend in de tearoom

is de tijd een kelner in habijt.

Verdwijnt in de altijd open opening

een rekenkundige reeks van:

carré-confiture, mousse au chocolat,

riz-condé, frangipane, tom-pouce,

diplomat, mont-blanc, javanais,

tête-de-nègre, neufchatel

et parfois,

oh! je l’espère,

un éclair…

Denkrimpels

Bedoelt hij eigenlijk juist niet te vragen of de nacht het vogeltje misschien te lang duurt? Heb ineens denkrimpels bij de tweede zin van deze Toon Hermans-klassieker: Vogeltje wat zing je vroeg / Is de nacht niet lang genoeg? Ik heb dat altijd vrolijk mee geneuried maar krijg er nu ineens lichte koppijn van. Er zijn wel meer teksten die je hardop meezingt terwijl je je pas later realiseert dat er iets niet aan klopt:

http://meergemengdeberichten.blogspot.be/2012/11/zonder-dauw.html

En:

http://meergemengdeberichten.blogspot.be/2017/04/verleden-dreiging.html