De puntjes op de i

Welk een grappig nuanceverschil in een toch steeds letterlijk vertaald spreekwoord: De puntjes op de i zetten is in bijvoorbeeld het Frans Mettre les points sur les i, in het Italiaans Mettere i puntini sulle i en in het Spaans Poner los puntos sobre las íes. Net als in onze taal dus meervoud. Met het Engels, To dot one’s i’s, kun je de beide kanten op maar gevoelsmatig is de uitdrukking voor mij alleen in het Duits correct: Den Punkt auf das i setzen. Want zetten we, onafhankelijk van de taal, niet allemaal maar één puntje op dat staafje?

Op Brusselse wijze

In België zie je andere delicatessen in de schappen van de supermarkt dan in Nederland. Probeer boven de Moerdijk maar eens karakollen in pili pilisaus te vinden, om een voorbeeld te noemen. Wat je hier ook gewoon op de visafdeling kunt pakken zijn wulken op Brusselse wijze / Bulots façon bruxelloise. Volgens mij moet je die in Nederland bestellen.

Aan het werk

Een dergelijk bericht zet me onmiddellijk aan het werk. Werd Johan Cruijff niet op 25 april geboren? Wanneer verjaart Lionel Messi, tot nader order de beste speler van allemaal, dan? Welnu: 24 juni. Van het rijtje van mijn eigen favoriete voetballers dat ik noteerde blijken alleen Romario (29 januari) en Willem van Hanegem (20 februari) in de resultaten van het onderzoek te passen. Mijn jeugdheld Ove Kindvall? Geboren op 16 mei. Ook de rest is ‘eigenwijs’: Romelu Lukaku (13 mei), Andrea Pirlo (19 mei), Luc Nilis (25 mei), Zinedine Zidane (23 juni), Kevin De Bruyne (28 juni), Bastian Schweinsteiger (1 augustus), Robert Lewandowski (21 augustus), Luka Modric (9 september), (de Braziliaanse) Ronaldo (18 september) en Diego Armando Maradona (30 oktober). Kylian Mbappé werd zelfs pas op 20 december voor het eerst in de wieg gelegd. Tot zover dit Gemengd Bericht.

Geboortedatum belangrijk?

Ik zag in het ochtendactualiteitenmagazine Moma Ingo Froböse van de Sporthochschule in Keulen stellen dat jonge voetballers die later in het jaar geboren werden statistisch gezien minder kansen hebben op een succesvolle profloopbaan. Er werd door het internationaal Center für Sport-Studien in Neuenburg onderzoek verricht naar het effect van de geboortedatum op de vooruitzichten op een carrière, waarvoor vanaf het seizoen 2009/2010 28.685 spelers uit 31 Europese competities onder de loep werden genomen. Het bleek dat er opvallend veel spelers in januari, februari en maart het eerste levenslicht zagen. Samen meer dan veertig procent. Als bekend voorbeeld werd Christiano Ronaldo genoemd, die ter wereld kwam op 5 februari. Van alle onderzochte voetballers werd slechts 5,9% in december geboren.

Uit de kast (CXII): Philippe Cailliau

Eens in de maand ga ik voor deze rubriek met de ogen dicht voor mijn poëziekast staan om daar een willekeurige bundel uit te nemen. Deze keer is dat De moordenaar en zijn vroedvrouw van Philippe Cailliau (Groot Vizier/Hagelslag, Brussel, 1976), waaruit ik (de bladzijden zijn niet genummerd) Verzande grafzuilen opensloeg:

Bijt de nagels in het vlees
opdat de vluchtenden
de ravijn niet lachend
in storten.

Hun ruïnes drogen de
schrompele lippen de dorst
die ze voelen.
smaken niet.

Het hoofd een broos vat van tijd
een gat wit bloed stelpt
de kreten. In de borst
graven de uitgedroogde rivieren
en de honger in hun gekrompen
darmen.

En zwarte kadavers die
zweven-de gieren
in het eeuwig vlammende zand
stormen.

Hoge S-frequentie

De letter waarmee woorden in het Nederlands het vaakst beginnen is de S. Meer dan 10 procent van de woordenboekruimte gaat op aan woorden die daarmee beginnen. Niet alleen bij woorden, ook bij familienamen is de S de koploper: wel 9,4 procent van de (Nederlandse) bevolking draagt een achternaam met een S. Er zijn dik 27.300 familienamen die met een S beginnen. Het staatje komt overigens uit Diedrik van der Wals charmante boek Alles begint met A, waarnaar ik in het Gemengd Bericht van 5 augustus reeds verwijs.

Wisselaar

Hoe lang duurden nummers op een 45-toeren single gemiddeld? Hooguit een minuut of drie. Eer je zat om een plaatje op je gemak te beluisteren moest je al weer opstaan om een nieuw op te leggen. Wat een prachtuitvinding was destijds dus de singlewisselaar. Het ding is ondertussen industrieel erfgoed….

Oude ledenlijst VVL

Al bladerend in de editie 1940 van Het boek in Vlaanderen kom ik de Lijst van de leden van de eerbiedwaardige Vereniging van Vlaamse Letterkundigen (de VVL werd officieel opgericht in 1907) tegen, die de facto ook een adreslijst is. Literair-historisch geïnteresseerden die eens willen nagaan waar Ernest Claes in 1939 woonde in Ukkel kunnen dat eens nazoeken met Google Maps. Of waar André Demedts woonde in Waregem, Karel Jonckheere in Oostende, Lambrecht Swerts in Hasselt of Dirk Vansina in Antwerpen.

www.alleledenvandevvl.blogspot.be

Het zijn er zeventien

Zomaar voor de lol even nagezocht hoeveel hoofdsteden in Europa minder inwoners hebben dan Antwerpen, de stad waarin wij reeds lang naar tevredenheid wonen. Het zijn er niet minder dan zeventien. In alfabetische volgorde: Andorra la Vella, Bern, Bratislava, Chisinau, Ljubljana, Luxemburg, Monte Carlo, Nicosia, Podgorica, Pristina, Reykjavik, San Marino, Sarajevo, Tallinn, Vaduz, Valletta en Vaticaanstad.

Spraakverwarring

Grappig om te constateren hoe in verschillende talen een andere taal wordt genoemd wanneer men iets niet begrijpt. “Dat is Chinees voor me,” zeggen Nederlandstaligen als ze iets niet verstaan. “Das kommt mir Spanisch vor,” zeggen de Duitstaligen. En zo menen Engelstaligen in zo’n geval “It’s all Greek to me.” De Italianen reageren met “Per me è Arabo” en de Franstaligen met “C’est de L’Hebréu.” In Babylon schijnt er ooit een tijd geweest te zijn dat iedereen iedereen verstond….

Momentopname

Op dit ogenblik heb ik ter beluistering en bestudering bij de hand Darling van John  Schlesinger, The Night of the Hunter van Charles Laughton, Heen – Gedichten van Hedwig Speliers en The Tallis Scholars Sing Flemish Masters (onder wie Orlandus Lassus en Johannes Ockeghem).

Verbijsterend blauw

Kijk toch eens hoe saai de buitenkant is maar hoe verbijsterend blauw de binnenzijde van de vleugels van deze vlinders is….

Dat duurt niet lang meer

Bij de term die Mannschaft denk je al gauw aan kampioenen als Gerd Müller, Andreas Brehme, Jürgen Klinsmann en Mario Goetze maar – zo ontdek ik bij het kijken van het sportnieuws op ZDF – ook de Duitse nationale dámesvolleybalploeg heet die Mannschaft. Wedden dat het in dit hypergevoelige tijdsgewricht niet lang meer duurt voor er woke stemmen klinken die vinden dat het onderhand maar eens tijd moet zijn om van die Frauschaft te gaan spreken?

Te groot contrast

Ik moet toegeven dat de Antwerp Tower er op vooruit is gegaan nu dat spuuglelijke oranje spiegelglas er af is gehaald, er een paar verdiepingen op zijn gezet en er appartementen in worden gerealiseerd. Een van de grote charmes van België is dat het qua ruimtelijke ordening niet zo ambtelijk dichtgetimmerd is als Nederland en dat het land gespaard is gebleven van die gruwelijke Vinex-uitleglocaties. Een nieuwbouw naast een geklasseerd monument, een koterijtje hier en daar. Ik vind dat wel charmant. Maar het contrast kan ook té groot zijn. Zo vind ik het Operaplein mooi aangelegd (al had die ouwe roestige ijzeren brug ervoor vroeger toch ook wel wat), maar de Opera zélf naast die Antwerp Tower? Neen, voor die combinatie zou ik nooit toestemming hebben gegeven.

Om op te vreten

Eindelijk kregen we in de Zoo de drie nieuwe leeuwenwelpjes te zien. Pas tegen de avond verwaardigden ze het zich ons, trouwe abonnees, tegemoet te treden en al rap dartelden ze ravottend over elkaar heen. Een van onze drie jonge vrienden keek ons een tijdje rustig aan. Is hij niet om op te vreten?

Minder missen

Tegenwoordig kun je als je naar een heilige mis wilt hoop en al uit twee eucharistievieringen kiezen: een op zaterdagnamiddag en een op zondagochtend. Het is nog niet eens zo heel erg lang geleden dat dit bord buiten naast de ingang van de Sint-Joriskerk hier aan het Mechelseplein hing: er waren toen wekelijks niet minder dan viérentwintig (=24!) eucharistievieringen.

Onderweg met de tram: Lijn 4 in Helsinki

In Helsinki onderhoudt Lijn 4 de verbinding tussen stations met de fantasie prikkelende namen Munkkiniemi en Katajanokka:

https://www.youtube.com/watch?v=5fIIfml7Ows

We zijn mee

Het heeft vanmiddag heftig geregend. En het lijkt nog niet gedaan te zijn. Het weer beschouwende bleek in elk geval dat we mee zijn in de Politiek-Correcte Moderniteit want toen Geertje wees naar een pak regen op komst zei ze “Kijk maar eens naar die zwarte wolk, eh…. die wolk van kleur!”

Stads

Ontegenzeglijk een van de meest stadse locaties in Antwerpen is de Meirbrug, die ik op mijn gemakske weer eens kon bestuderen toen Tram 4 waarin ik zat daar een tijdje stil moest staan.

Verschillende labels

Het was nog nooit gebeurd, en sindsdien is het nooit meer gebeurd maar op 4 april 1964 werden de bovenste vijf plaatsen in de Billboard Hot 100 ingenomen door één act: The Beatles. Wie anders? Die vijf liedjes daar zijn ondertussen klassiekers. Wat me opvalt is dat er in de begindagen van The Fab Four nog niet duidelijk was met welke platenmaatschappij ze in de Verenigde Staten nu echt in zee zouden gaan: Can’t Buy Me Love en I Want To Hold Your Hand werden op de markt gebracht door Capitol, de andere nummers verschenen echter op drie verschillende labels: Tollie, Swan en Vee Jay….

Schoeisel niet nodig

Cultuurweekend – Kom proeven van het Antwerpse cultuurseizoen. Je schoenen hoef je niet mee te nemen….

Logique à Belgique

België is een surrealistisch land. We haalden braaf de jodiumtabletten die de overheid gratis verstrekt voor wie in de buurt van een kerncentrale woont, voor het geval daarmee iets mis mocht gaan. Nabij de grenzen zijn er de kerncentrale van het Zeeuwse Borssele en die van het Franse Chooz. In België zelf, zo legt een de jodiumtabletten begeleidende folder netjes uit, zijn er vijf: in Doel, Mol-Dessel, Fleurus en Tihange. Voor elke nucleaire site ligt een noodplanningszone vast. Die ligt vast op 20 kilometer rondom. O ja, behalve voor de installatie in Fleurus. Daar ligt de zone vast op 10 kilometer rondom. Begrijpe wie begrijpe kan.

Bijna aaibaar (34)

 

Nopjes

Ben nog steeds bijzonder in mijn nopjes met de beschouwing die Hedwig Speliers wijdde aan mijn bij Uitgeverij WEL verschenen bundel Eigen terrein – Gedichten 1998-2013. Speliers’ recensie zag het licht in Poëziekrant 2015/1. Zie:

http://www.bertbevers.com/bestanden/HedwigSpeliersoverBertBeversinPoeziekrant.pdf

Nog geen 1%

Tien tot vijftien procent van de mensen is linkshandig. Ik behoor daartoe. Maar je kunt nog méér tot een minderheid behoren: Hoewel dat op mijn leeftijd niet meer zo duidelijk is als vroeger behoor ik tevens tot de roodharigen. En die maken wereldwijd nog geen 1% van de bevolking uit.

Niét doen

In Rusland moet je nooit, nooit maar dan ook nóóit binnenshuis fluiten. Het bijgeloof dat je daarmee voor levenslang geldgebrek zorgt is er wijdverbreid. Bij opkomende fluitdrang wachten tot je buiten bent, dus.

Oefenen in de regen

Even dacht ik dat we een nieuwe buur hadden die zijn instrument aan het bespelen was, maar het bleek een onverschrokken tubaspeler die aan het oefenen was in de regen en geduldig voor het stoplicht wachtte om al blazend over te steken….

Verrijking

Vroeger zag je in onze contreien dergelijke meisjeskapsels niet (jongens hadden ze overigens ook niet). Ik vind ze wel een verrijking.

Gevaarlijke hoeden

Er zijn zo van die overtredingen die van de aardbodem verdwenen lijken te zijn. Zo heeft er al een poos niemand meer gehoord van de Verordening tegen de hoedenspelden, die in april 1913 in Berlijn in werking trad. Daarbij werd het dragen van hoedenspelden, van welke de punt niet beschermd is, verboden. Toch moesten er toen, getuige de foto uit de Nieuwe Vlaamsche Illustratie van zondag 27 april 1913, nog regelmatig hardleerse overtreedsters geverbaliseerd worden.

Barbacoa

Het woord barbecue komt van de oorspronkelijke Indiaanse bewoners van de Caraïben, die het verhoogd rooster van jonge groene takken waarop ze boven een smeulend vuur vlees langzaam lieten garen barbacoa noemden. Tot zover dit Gemengd Bericht. 

Uitgestrekt

Ondertussen telt de haven van Antwerpen niet minder dan 41 dokken. Het eerste werd 210 jaar geleden gerealiseerd door Napoleon Bonaparte, naar wie het nog steeds is genoemd. Toen ik geboren werd waren er 27 dokken, toen we hier kwamen wonen 38. De haven blijft dus maar uitbreiden. Ze is enorm uitgestrekt, en je moet er echt de weg weten.

Cinema Trivia: Eerbetoon

Heel mooi vind ik het wanneer een regisseur een door hem bewonderde filmmaker eert door hem een rol(letje) te geven in een film. Dat deed bijvoorbeeld Jean-Luc Godard met de grote Fritz Lang, die in Le mépris zichzelf speelde. Op de still uit deze rolprent van links naar rechts Lang, Jack Palance, Michel Piccoli en Georgia Moll. Ook Steven Spielberg nodigde eens een geliefde regisseur uit om te verschijnen in een film: François Truffaut speelt mee in Close Encounters Of The Third Kind.

Weg ermee

Het zal ook Nederlanders die wel eens naar de Vlaamse televisie kijken opvallen dat de gemiddelde uitspraak van de Vlaming zorgvuldiger is dan die van de Nederlander. De laatste zegt tegen bijvoorbeeld kastje of opdrachtje kasje en opdragje, terwijl de eerste de t nog keurig laat horen. In Vlaanderen is een n die aan het einde van een woord staat ook nog voortreffelijk hoorbaar. Boven de Moerdijk is die auditief vrijwel geheel verdwenen. Sterker: mijn broer zag dat die n soms, zoals in Wolphaartsdijk, zelfs al uit het schríft wordt geweerd….

Rijkbedeelde k-klank

De k-klank is in ons alfabet het rijkst bedeeld. Die kan immers worden uitgesproken met niet minder dan 3 van de 26 letters: de c, de k en de q.

Een glimlach op de lippen

Waaraan dat nu exact ligt weet ik niet, maar een regenboog weet mensen quasi altijd een glimlach op de lippen te toveren….

Nog een

Alle woorden die eindigen op -ing zijn, zo kreeg ik ooit als kapstok mee, vrouwelijk behálve haring. Die stelling bleek lang te kloppen tot ik ontdekte dat ook tweeling (zélfs als het een tweeling betreft die uit meisjes bestaat) mannelijk is….

Gsm ouder dan gedacht....

Hoe zo’n apparaat destijds werkte is me niet helemaal duidelijk, maar er wérd 107 jaar geleden in de pers reeds melding gemaakt van mobiele telefonie. Er werd zelfs een heer met een zaktelephoon voor gefotografeerd.

Niet Vlaams meer

Veel, érg veel in België is beladen met communautaire wrijvingen.  Dat hebben wij ondertussen al lang in de gaten. Toen een van onze vrienden liet zien dat hij een Vlaamse gaai had gefotografeerd vertelde ik hem dat de Garrulus glandarius voortaan officieel geen Vlaamse gaai meer heet maar gewoon gaai. Toen hij vroeg waarom, grapte Geertje: “Daar zitten de Franstaligen achter. Geen Waalse gaai, dan ook geen Vlaamse gaai!”

Gekapt

Pas wanneer ik gasten uit het oude vaderland heb valt het me goed op hoezeer ik gewend ben geraakt aan het taalgebruik hier. Want al zien het Nederlands en het Vlaams er min of meer identiek uit, er zijn wel degelijk verschillen. “Wat bedoelt ze daarmee?” vroeg een vriend me die een mevrouw “Honderdvijftig gekapt” hoorde bestellen. In Nederland zou ze “Anderhalf ons gehakt” vragen….

Even wennen

Het zal een Antwerpse wattman zonder twijfel lukken een tram in Tallinn in beweging te krijgen, maar het zal zeker even wennen zijn aan het Ests op het besturingspaneel. Hij zal geen idee hebben wat Vasak suunatuli of Klaasipuhasti betekent, al heeft hij vermoedelijk wel een idee vermits de plaats van de knoppen hem bekend voor zal komen. Mikrofon is dan wel weer duidelijk, maar ja wat moet je daarmee als je het Ests niet machtig bent?

Uren zoet

Met een boek als Alles begint met A van Diedrik van der Wal kan ik me uren zoet houden. Het staat boordevol taaleigenaardigheden en -weetjes. Een voorbeeld. Officieel moet een woord dan wel minstens één klinker bevatten om een woord te mogen zijn, maar toch telt de Van Dale twee drieletterwoorden die uit dezelfde letter bestaan: mmm en zzz.

Beslist groen

Ons uitzicht, op de Nationale Bank en de Frankrijklei, aan de voorkant is ontegenzeglijk stads. Dat aan de achterkant echter is met de nabije paardenkastanjes en enthousiaste klimop beslist groen te noemen…. 

Ergerlijk

Iedere toetsenbordgebruiker weet hoe goed je op dient te letten om een IJ te maken. Je moet daarvoor immers voor zowel de i als de j de hoofdlettertoets ingedrukt houden. Ergerlijk vaak zie je echter her en der Ij staan. Niet alleen op papier, maar zelfs op abri’s: deze tramhalte van De Lijn heet niét Ijzerlaan maar IJzerlaan. Foei!

't Is wat 't is

Je kunt er zoveel kunsthistorische beschouwingen op los laten als je wilt maar ’t Is wat ’t is lijkt me een afdoende titel voor een tentoonstelling van werk van Fred Bervoets. Deze Antwerpse schilder ontwikkelde een volledig eigen stijl waarin hij het grote gebaar en ruimhartig kleurgebruik niet schuwt. Hij duikt in zijn idiosyncratische werken meestal ook zelf (meermaals) op. Telkenmale een plezier om te aanschouwen. ’t Is wat ’t is in Galerie De Zwarte Panter in de Antwerpse Hoogstraat te bekijken tot 13 september.

http://www.dezwartepanter.com/bervoetszaal.html

Uit de kast (CXI): Marc Tritsmans

Eens in de maand ga ik voor deze rubriek met de ogen dicht voor mijn poëziekast staan om daar een willekeurige bundel uit te nemen. Deze keer is dat Alles is er nog van Marc Tritsmans (Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2020), waaruit ik op bladzijde 22 De merel in het tuinhuis opensloeg:

Elke dag ontmoetten wij elkaar op ooghoogte:
hij, in doodsangst zittend op breekbare eieren
ik, met ingehouden adem trachtend mijn fiets
geluidloos uit het tuinhuis te ontvreemden.

Zo keken wij elkaar van dichtbij in de ogen
waarin we zagen wat er allemaal gebeuren kon
en ik wist dat hij telkens alles met de razende
snelheid van zijn hartslag afwoog en toch

elke keer weer besliste om onbeweeglijk te
blijven zitten waar hij zo aanraakbaar, kwetsbaar zat.
Het vertrouwen van een merel. Het was steeds
een prachtig begin van een dag op deze wereld.

Trefzeker

Welk een práchtige woorden heeft de Duitse taal toch. In alle compactheid dikwijls overdonderend trefzeker. Kwam de term weer tegen die onze oosterburen en hun taalgenoten bezigen voor zelfmoord: Freitod….